ՍԱՌԱ ԳԱԼՍՏՅԱՆ 11.09.2014 Հայն իր ինքնությունը պահելու խնդիր միշտ է ունեցել, որովհետև այն հաճախ շատերը փորձել են ջնջել, արմատախիլ անել: Քրիստոնեությունը վաղուց արդեն ձուլվել է մեզ և դարձել հայի ինքնության մի դրսևորում: Բայց չպետք է մոռանանք, որ քրիստոնեությունը կրոն է, և հայ լինել-չլինելու հետ անմիջապես կապ չունի: Չէ՞ որ հայը հայ է` անկախ կրոնից, չէ՞ որ ներկայիս Թուրքիայի տարածքում այսօր բազմաթիվ հայեր են ապրում, ովքեր ժամանակին բռնի կրոնափոխվել են: Մեր կողմից նրանց օտարումը հղի է վատ հետևանքներով, որովհետև Ցեղասպանության 100-ամյակին…

Կարդալ ավելին Կարդալ ավելին

Թուրք ենք ասում…ռուսը հայի հանդեպ պակաս դաժան չի եղել: Հիշենք՝ ինչպես էին դեռ դարասկզբին փակում մեր դպրոցները: «Համշենական զրուցարան» հաղորդաշարի այս թողարկման ընթացքում հայագետ, համշենագետ Սերգեյ Վարդանյանը կպատմի, թե ինչպես համշենցիները հայտնվեցին Կրասնոդարում : Նաև այն մասին, թե ինչով էին զբաղվում, ինչ արհեստների էին տիրապետում ու ինչ խնդիրների առաջ կանգնում:

Սովորենք Համշենի բարբառը՝ այս անգամ հեքիաթների միջոցով, որոնք համշենցիներից գրառել է Սերգեյ Վարդանյանը: Երկու հեքիաթ՝ գումարած նոր բառեր և ծանոթություն համշենական մշակույթին:

Մենք՝ հայերս մեր հարևանների մասին քիչ բան գիտենք: Հեռավոր Եվրոպայի ու Ամերիկայի ժողովուրդների մասին ավելի շատ ենք կարդում, քան դարերով մեր հարևանությամբ ապրած ժողովուրդների: Այսօր կխոսենք լազ ժողովրդի ու համշենցիների հետ նրանց կապի մասին:

Հայերի ուենցվածքը Թուրքիայի բանկերում միլիոնների էր հասնում: 1933 թվականին թուրքերը որոշեցին, որ եթե ներդրված գումարները 10 տարվա ընթացքում չես վերցնել, ապա դրանք մնում են պետությանը: Հայերից ոչ ոք չէր վերադարձել, ինչ վկայում է, որ նրանք կամ կոտորվել էին կամ աքսորվել: «Համշենական զրուցարան»’ Սերգեյ Վարդանյանի հեղինակային հաղորդաշարը:

Հրաշքով փրկված մի նավի մասին, որում համշենցիներ էին: Նրանց ինքնապաշտպանական մարտերի ու ֆիդայական կռիվների մասին գիտեն քչերը: «Համշենական զրուցարան» հաղորդաշարում՝ այս և Կրասնոդարում ապրող համշենցիների մասին :

Քանի-քանի հարյուրներով համշենցիներ են մորթվել ծովի ափին, քանիսը՝ կորել, քանիսը՝ ողջ մնացել: Համշենցիների ապստամբությունների ու ֆիդայական կռիվների մասին գիտեն քչերը: «Համշենական զրուցարան» հաղորդաշարի այս թողարկմանը լսեք համշենցի ֆիդայիների, փրկված նավերի ու այլ հետաքրքիր բաների մասին: «Համշենական զրուցարան». Սերգեյ Վարդանյանի հեղինակային հաղորդաշարը:

Համշենցիների մոտ դեռ ընդունված են ամուսնությունները զարմիկ-զարմուհիների հետ, այս մասին թերևս գիտեն քչերը: 3 երգ և հետաքրքիր մանրամասներ համշենական սովորույթներից ու մշակույթից: «Համշենական զրուցարան». հայագետ, համշենագետ Սերգեյ Վարդանյանի հեղինակային հաղորդումը՝ միայն Լրատվական ռադիոյի եթերում:

Համշենցիների մի մասը մահացավ սովից, մի մասը` ճանապարհի դժվարություններից, մի մասն էլ պարզապես խելագարվեց: Մինչև վերջին պահը չէին հավատում, որ պիտի թողնեն իրենց հարազատ տունը, այգին ու գնան: Սակայն հրամանը հրաման էր՝ այլընտրանք չկար: Այս կորած համշենցիների հետքերով Սերգեյ Վարդանյանը 1984 թվականին ուղևորվեց Միջին Ասիա: Այստեղ գտավ Աջարիայից աքսորված համշենցիներին, որոնք քառասուն տարի է սփռված էին Պամիրի, Տյան Շանի լեռների գյուղերում և Ղազախստանի տափաստաններում: Հավաքեց շատ արժեքավոր նյութեր, պատմություններ ու երգեր: Նա ճանապարհորդության մանրամասները կպատմի այս թողարկման ընթացքում:

Երբ 1984 թվականին Սերգեյ Վարդանյանը  Պամիրի լեռներում մոլլա Հաքի  Քոշանիձեից  գրառում էր այս բանաստեղծությունը, մտքով չէր անցնի, որ 2010 թվականին  այն կրկին աչքով կընկնի` այս անգամ համշենցիների ցույցերից մեկի ժամանակ, ապա նաև համշենական երգերում: Սա ևս մեկ անգամ վկայում է, որ նրանք հայ են` լեզուն նույնն է, մշակույթը նույնը ու անգամ բանաստեղծություններն են նույնը: