Համշենական հեքիաթներ
Սովորենք Համշենի բարբառը՝ այս անգամ հեքիաթների միջոցով, որոնք համշենցիներից գրառել է Սերգեյ Վարդանյանը: Երկու հեքիաթ՝ գումարած նոր բառեր և ծանոթություն համշենական մշակույթին:
Սովորենք Համշենի բարբառը՝ այս անգամ հեքիաթների միջոցով, որոնք համշենցիներից գրառել է Սերգեյ Վարդանյանը: Երկու հեքիաթ՝ գումարած նոր բառեր և ծանոթություն համշենական մշակույթին:
Մենք՝ հայերս մեր հարևանների մասին քիչ բան գիտենք: Հեռավոր Եվրոպայի ու Ամերիկայի ժողովուրդների մասին ավելի շատ ենք կարդում, քան դարերով մեր հարևանությամբ ապրած ժողովուրդների: Այսօր կխոսենք լազ ժողովրդի ու համշենցիների հետ նրանց կապի մասին:
Հայերի ուենցվածքը Թուրքիայի բանկերում միլիոնների էր հասնում: 1933 թվականին թուրքերը որոշեցին, որ եթե ներդրված գումարները 10 տարվա ընթացքում չես վերցնել, ապա դրանք մնում են պետությանը: Հայերից ոչ ոք չէր վերադարձել, ինչ վկայում է, որ նրանք կամ կոտորվել էին կամ աքսորվել: «Համշենական զրուցարան»’ Սերգեյ Վարդանյանի հեղինակային հաղորդաշարը:
Հրաշքով փրկված մի նավի մասին, որում համշենցիներ էին: Նրանց ինքնապաշտպանական մարտերի ու ֆիդայական կռիվների մասին գիտեն քչերը: «Համշենական զրուցարան» հաղորդաշարում՝ այս և Կրասնոդարում ապրող համշենցիների մասին :
Քանի-քանի հարյուրներով համշենցիներ են մորթվել ծովի ափին, քանիսը՝ կորել, քանիսը՝ ողջ մնացել: Համշենցիների ապստամբությունների ու ֆիդայական կռիվների մասին գիտեն քչերը: «Համշենական զրուցարան» հաղորդաշարի այս թողարկմանը լսեք համշենցի ֆիդայիների, փրկված նավերի ու այլ հետաքրքիր բաների մասին: «Համշենական զրուցարան». Սերգեյ Վարդանյանի հեղինակային հաղորդաշարը:
Համշենցիների մոտ դեռ ընդունված են ամուսնությունները զարմիկ-զարմուհիների հետ, այս մասին թերևս գիտեն քչերը: 3 երգ և հետաքրքիր մանրամասներ համշենական սովորույթներից ու մշակույթից: «Համշենական զրուցարան». հայագետ, համշենագետ Սերգեյ Վարդանյանի հեղինակային հաղորդումը՝ միայն Լրատվական ռադիոյի եթերում:
Համշենցիների մի մասը մահացավ սովից, մի մասը` ճանապարհի դժվարություններից, մի մասն էլ պարզապես խելագարվեց: Մինչև վերջին պահը չէին հավատում, որ պիտի թողնեն իրենց հարազատ տունը, այգին ու գնան: Սակայն հրամանը հրաման էր՝ այլընտրանք չկար: Այս կորած համշենցիների հետքերով Սերգեյ Վարդանյանը 1984 թվականին ուղևորվեց Միջին Ասիա: Այստեղ գտավ Աջարիայից աքսորված համշենցիներին, որոնք քառասուն տարի է սփռված էին Պամիրի, Տյան Շանի լեռների գյուղերում և Ղազախստանի տափաստաններում: Հավաքեց շատ արժեքավոր նյութեր, պատմություններ ու երգեր: Նա ճանապարհորդության մանրամասները կպատմի այս թողարկման ընթացքում:
Երբ 1984 թվականին Սերգեյ Վարդանյանը Պամիրի լեռներում մոլլա Հաքի Քոշանիձեից գրառում էր այս բանաստեղծությունը, մտքով չէր անցնի, որ 2010 թվականին այն կրկին աչքով կընկնի` այս անգամ համշենցիների ցույցերից մեկի ժամանակ, ապա նաև համշենական երգերում: Սա ևս մեկ անգամ վկայում է, որ նրանք հայ են` լեզուն նույնն է, մշակույթը նույնը ու անգամ բանաստեղծություններն են նույնը:
06.11.2017 Medialab «Մեդիալաբի» զրուցակիցն է ՀՀ ԳԱԱ հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի գիտաշխատող, ազգագրագետ, բանահավաք, «Համշեն» հայրենակցական-բարեգործական ՀԿ փոխնախագահ, «Ձայն համշենական» ամսաթերթի գլխավոր խմբագիր Սերգեյ Վարդանյանը: – Պարո՛ն Վարդանյան, համշենցիների մասին կարդացի-լսեցի ու եկա այն եզրակացության, որ նրանք ինքնության հյուծվող թելից կախված մարդիկ են` մի մասը մուսուլման է դարձել, իսկ քրիստոնյա համշենցիները խոսում են անծանոթ ու մեռնող բարբառով: – Քրիստոնյա համշենցիները, բնականաբար, իրենց հայ են համարում: Եթե նրանց հարցնես` որտեղացի՞ ես, կասեն` ջնիկցի եմ, օրդեցի եմ, տրապիզոնցի եմ: Կրասնոդարի երկրամասում, Աբխազիայում ինձ…
Ինչպե՞ս համշենահայերն ընդունեցին մահմեդականությունը և ինչպե՞ս հայտնվեցին Տրապիզոնում. որո՞նք են համշենցիների, ծպտյալ հայերի ու մուսուլման հայերի տարբերությունները. հայագետ, համշենագետ Սերգեյ Վարդանյանը շարունակում է բացահայտել Համշեն-Համամաշեն գավառի պատմությունը: </iframe>